Murat İres
‘ Tophane Lüleciliği Sergisi ’
20 Kasım-1 Aralık 2012
Beyoğlu Belediyesi’nin 155.Yıl etkinlikleri kapsamında, Beyoğlu Belediyesinin katkıları ile Beyoğlu Belleği’nin arşivlerinden yola çıkarak tarihin derinliklerinden günümüze taşınmaya ve canlandırılmaya çalışılan Tophane Lülecilik sanatı, Küratör Beste Gürsu tarafından projelendirilerek bir sergi haline getirildi. Lülecilik sanatının son ustalarından Murat İres’ in eserlerinden oluşan sergiye, Beyoğlu Belediyesi Sanat Galerisi 20 Kasım-1 Aralık 2012 tarihleri arasında ev sahipliği yapıyor !
1600’lü yıllarda başlayan Lülecilik sanatı, ömrünü yaklaşık 350 yıl sürdürdü. Saray ve devlet büyükleri için ustalara özel olarak yaptırılan lüleler; altın, gümüş ve kıymetli taşlarla süsleniyordu. Lüleciliğin merkezi ise Tophane semtiydi. Ancak Tophane lüleciliği, ustaların sırlarını saklamaları nedeniyle süreklilik gösteremedi. Mesleğin son temsilcisi İres, sanatını ayakta tutamaya çalışmakta.
Sanatçı Tophane Lüleciliği ile ilgili düşüncelerini şu şekilde ifade etmekte; Tophane işi lüleleri hayata yeniden döndürme gayretindeyken kendimi, gizemlerle dolu bir masalda; kadim dev ile çarpışan bir kahraman gibi hissettim. Uzun süren mücadele, gayret ve yoğun arzunun neticesinde, tarihin bir köşesindeki güzelliğe erişebilmiştim artık. Toprak, su ve ateş aynı asaletiyle ama bambaşka bir ifadeyle karşımdaydı.
Zamanın zanaatkarlarının duygularıyla, emekleriyle ortaya koydukları “ruh” bugün hala her bakışta kendini ele veriyor. Günümüze kadar sadece özel koleksiyonlarda cılız sesler verebilmiş ama nefesi tükenmemiş “estetik”, bugün yine aynı gücüyle fakat daha yüksek bir sesle tekrar karşımızda.
Ben ise; yüzyılı aşkın kaybolmuşları tekrar sizlerle buluşturarak en büyük tadı almaktayım. Gizlenmiş her ayrıntısını tekrar keşfetmenin mutluluğu, tekrar hayat vermiş olmanın heyecanı; günler, geceler, yıllar süren çabamın yorgunluğunu çoktan unutturdu bile.
Şimdi ise karşınızda eskinin güzelleri ve onların karşısında eskiyi hissedecek biz… Yaklaşın, yaklaştığınızda siz de benim gibi fark edeceksiniz; Tophane işlerinin nefesi tarih kokuyor.
Tophane Lüleciliği
İlkel topluluklardan başlayarak günümüze kadar insanların, yakarak dumanından istifade ettikleri; keyif ve şifa verici olmasının yanı sıra koruyucu olduğuna inandıkları ot ve tohumlar olmuştur. Bunların yakıldığı küçük seramik çanaklara lüle denmiştir.
Tophane lüleciliği ise 1600’lü yıllarda tütünün Osmanlı topraklarına girişiyle başlamış diyebiliriz. Önceleri basit olan lüle formları giderek daha estetik, daha fonksiyonel bir hal almıştır. Saray ve devlet büyükleri için lüleci üstatlara özel olarak yaptırılan lüleler; bezemelerindeki rölyef, altın, gümüş ve kıymetli taşlarla süslenmeleriyle halk tipi lülelerden ayrılır. Lüle imal eden atölyeler ise lüleci çamurundan çeşitli seramik kullanım araçları (evaniler) yapmaya başlamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde hangi biçimde yapılmış olursa olsun, lüleciliğin en güzel örnekleri İstanbul’un Tophane semtinde yapılmıştır. Zamanın atölyelerinin bulunduğu Lüleci Hendek Sokağı bugün hala aynı adı taşır. Lüleciler; yapılan lülelerin satışı, kontrolleri ve fiyatlandırmaların denkliğini sağlamak için yine Lüleci Hendek Arasta Sokak’ta bir araya gelirlerdi.
Murat İres
· 1955 yılında doğdu.
· Lise eğitimini 1973-1974 yılında Ümraniye Lisesi’nde tamamladı.
· Yüksek öğrenimini 1977- 1982 yılları arasında (D.T.G.S.Y.) Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü’nden mezun oldu.
· Eğitimi süresince Eczacıbaşı Seramik Fabrikaları Tasarım merkezinde tasarımcı olarak çalıştı.
· 1984 yılında askerliğini kısa dönem olarak yaptı.
· 1985 yılında kendi atölyesini kurdu.
· 1985-1996 yılları arasında çömlek, ak çini ve porselen alanlarında kendi atölyesinde üretim yaptı ve çeşitli fuarlara katıldı.
· 1994 yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesinde Pedagojik Formasyon eğitimi aldı.
· Birçok küçük ve orta ölçekli işletmelerde danışmanlık yaptı.
· 1997 – 2006 yılları arasında U.Ü. İznik M.Y. O.’da öğretim elemanı olarak görev yaptı.
· Uludağ Üniversitesinde görevli olduğu dönemde Roma Tiyatrosu kazı ve restorasyon çalışmalarına katıldı.
· Şimdi Üsküdar’da kendi atölyesinde Tophane İşleri (Tophane Lüleciliği) üretimi ile birlikte artistik seramik çalışmalarını sürdürüyor.
Katıldığı Etkinlikler
· 5. Ulusal Ege ve Akdeniz Seramik Sempozyumu (UKKSA)
· Knidos’un Sır’ı Seramik, Cam, Çini Festivali Ve Açıkhava Sergisi
· 21. Uluslararası Artistik Sanat Fuarı İstanbul
Açılış: 20 Kasım 2012 Salı Saat:16.00
Yer: Beyoğlu Belediyesi Sanat Galerisi
İstiklal Cad. No:217 Beyoğlu/İstanbul