Dolmabahçe Sarayı içinde yer alan veliaht dairesinin Güzel Sanatlar Akademisi’ne tahsis edilmesinin ardından 20 Eylül 1937 tarihinde törenle açılan Resim ve Heykel Müzesi Türkiye’de resim ve heykel sanatları alanında kurulan ilk müze olma vasfına sahiptir.

Dolmabahçe Caddesi üzerindeki müzenin çekirdek koleksiyonu, Meclisi Mebusan tarafından Müze-i Hümayun’da sergilenmesi için yaptırılan, Avrupalı ünlü ressamlara ait eserlerin kopyaları ile Türk sanatçılara ait 85 tablodan meydana gelir. Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu olarak anılan bu koleksiyonun yanı sıra, bağış ve satın alınan diğer eserlerle Resim ve Heykel Müzesi’nin bu ilk koleksiyonu güçlendirilmiştir.

19. yy ile 20. yy.a ait eserlerin ağırlıkta olduğu 2000 aşkın resim ile 400 kadar heykelin kronolojik bir tertip ile sanatseverlerin beğenisine sunulduğu müzenin koleksiyonunda; Şeker Ahmet Paşa, Giritli Hüseyin, Süleyman Seyyid, Ahmet Şekür, Hüseyin Zekai Paşa ve Güzel Sanatlar Akademisi’nin kurucusu Osman Hamdi gibi sanatçıların resimleri ile akademinin ilk hocalarından olan Heykeltıraş Yervant Osgan’ın eserleri de bulunur. Türkiye’nin resim ve heykel sanatındaki gelişim serüvenini ortaya koyan bu müzede, Abidin Dino ve Bedri Rahmi Eyüboğlu gibi tanıdık isimlerin yanı sıra birçok ünlü ressamın ve heykeltıraşın da eserleri sergilenmektedir.

Dolmabahçe Sarayı’nın genel duvarları içinde olan üç katlı tarihi müze binasında kullanılan rokoko ve barok bezemeleri ile tavan süslemelerinde ön plana çıkan hayvan figürleri; yapının Dolmabahçe Sarayı gibi ağdalı mimarisi olan bir kompleksin devamı olduğunu ilk görüşte belli etmesini sağlamıştır.

1976–1980 yılları arasında yangın tehlikesi yüzünden bir süre kapalı tutulan müze; 1980 sonrasında Resim ve Heykel Müzeleri Derneği ile birlikte düzenlediği “ Günümüz Sanatçıları Sergileri” ile bir çok yeni ismi sanat camiasına kazandırmıştır.